جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

بخش اول:"کتاب شگفت" در آن محتوای کتاب نهج‌البلاغه از لحاظ کمیت، از این جهت که این کتاب تنها قسمتی از کلمات و فرمایشات مولی امیرالمومنین علی علیه‌السلام می‌باشد، سپس در این بخش نهج‌البلاغه از لحاظ کیفی، از جهت ویژگی بلاغت، فصاحت و چندجانبه بودن کلمات زیایی، تأثیر و نفوذ، اعترافات مخالفان، محدود نبودن سخنان حضرت به زمان و مکان بررسی شده است. بخش دوم: "الهیات و ماوراء‌الطبیعه" در آن مسائل مربوط به توحید و معرفت، الهیات و ماوراء‌الطبیعه مورد توجه قرار گرفته است. با تنوع این مباحث در نهج‌البلاغه که قسمتی از آنها از نوع مطالعه در مخلوقات و حکمت الهی می‌باشد ولی بیشتر بحثهای آن درباره توحید، بحثهای تعقلی و فلسفی است. سپس در این بخش ارزش تعقلات فلسفی در مسائل ماوراءالطبیعه، مقایسه و داوری نهج‌البلاغه با سایر مکتبهای فکری طرح شده است. بخش سوم: "سلوک عبادت" در آن عبادت از نظر اسلام، تلقی افراد از عبادت و درجات آن، عبادت از دیدگاه نهج‌البلاغه و ترسیم چهره عبادت و عباد در نهج‌البلاغه بیان شده است. بخش چهارم: "حکومت و عدالت" در آن اینکه مولی امیرالمومنین علی علیه‌السلام حساسیت خاص نسبت به مسئله حکومت و عدالت، اهمیت و ارزش فراوانی برای آنها قائل است، بررسی شده است.سپس در این بخش وظیفه توده مردم و نحوه برخورد با این مقوله، تأثیر اعتراف از طرف حکومت به حقوق مردم، نارسایی مفاهیم کلیسایی از نظر حقوق سیاسی، منطق نهج‌البلاغه در باب حق و عدالت، حکمران امانتدار است نه مالک؛مورد بررسی قرار گرفته است. بخش پنجم:"اهل بیت و خلافت" در آن سه مسئله اساسی، احقیت و اولویت اهل بیت علیهم‌السلام، انتقاد از خلفاء و سکوت تلخ، مداری حضرت علی علیه‌السلام و فلسفه آن، مطرح شده است. بخش ششم:"موعظه و حکمت" در آن مواعظ کتاب نهج‌البلاغه که بزرگترین بخش، تقریبا نیمی از آن را این بخش تشکیل می‌دهد. در این بخش مقایسه، عناصر موعظه‌ای نهج‌البلاغه مانند تقوا، زهد و پارسایی مورد بررسی قرار گرفته است. سپس در این بخش با اهداف و ابعاد مختلف زهد آشنا می‌شویم. بخش هفتم با عنوان "دنیا و دنیاپرستی" در این بخش پایانی نقطه مقابل زهد، یعنی دنیاپرستی که سخت نفی گردیده است، نظر نهج‌البلاغه در مورد ترک دنیا، نوع رابطه انسان با جهان، ارزش دنیا از نظر قرآن و نهج‌البلاغه، وابستگیها و آزادگیها، خودزبانی و خودفراموشی و چند نکات در رابطه با تضاد دنیا و آخرت، تابع‌گرایی و متبوع‌گرایی بیان شده است. در نگاه کلی اگر بخواهیم سیر ارتباط فصول کتاب که استاد شهید از آن بخش و بخشها تعبیر فرمودند و چرا از این فصل (بخش) به دیگری منتقل می‌شود؟ این مسئله را مورد ارزیابی قرار دهیم باید گفت که محتوای کتاب مذکور از لحاظ ساختاری از سه قسمت تشکیل یافته است: 1-انگیزه تدوین و ضرورت آن 2-معرفی کتاب نهج‌البلاغه جایگاه و اهمیت آن 3-بررسی محتوای کتاب نهج‌البلاغه از لحاظ اصول و ارکان دین و مسائل مربوط به آن 4-موارد مربوط به قسمت اول در مقدمه کتاب آورده شده است. موارد مربوط به قسمت دوم در بخش اول آورده شده است.موارد مربوط به قسمت سوم به ترتیب در بخشهای دوم تا بخش هفتم آورده شده است که در بخش دوم، اولین رکن دین، توحید با عنوان "الهیات و ماوراء‌الطبیعه" سپس در بخش سوم مسائل مربوط به توحید با عنوان "سلوک و عبادت" بررسی شده است. در بخش چهارم مسائل مربوط به رکن دوم دین، عدل و ارزش عدالت، وظایف متقابل مردم و حکومت می‌باشد که با عنوان "حکومت و عدالت" در همان بخش بررسی شده است. در بخش پنجم مسائل مربوط به امامت که یکی از ارکان دین می‌باشد، با عنوان "اهل بیت و خلافت" بررسی شده است. در بخش ششم با عنوان "موعظه و حکمت" که بخش اعظم کتاب نهج‌البلاغه را تشکیل می‌دهد، بعد از بررسی کردن چند تا عنصر تشکیل دهنده موعظه سپس با پرداختن به یکی از آنها که مسئله زهد و پارسایی می‌باشد، در واقع این بخش مقدمه و آمادگی برای بخش هفتم قرار گرفته است؛به این معنی که درست است که بخش ششم در مورد زهد بحث می‌کند ولی در جای خودش وقتی که هدف زهد گفته شود روشن کننده مفهوم دینی‌پرستی که در بخش هفتم آمده است، نیز هست زیرا زهد نقطه مقابل دنیاپرستی می‌باشد.

فهم درست مراد از« تقوا» در آیات قرآن کریم ، میتواندبه معرفتبیشتر ازحدوداینامر الهی منجر شود . این معرفتنیز بالقوه زمینه سازی برای عملی کردنو بهره مندی از آثار آندر زندگی فردی و اجتماعیمومنانمحسوب میشود.مراد از معناشناسی تقوی در اینجا معناشناسی مصطلح و جدید نیست ، بلکه مقصود از معناشناسی تبیین ابعاد مختلف معنایی واژه تقوی با توجه به کاربرد‌های مختلف آن در سیاق آیات قرآن و نیز آثار و موانع یاد شده برای آن در قرآن می‌باشد.بدیهی است برای رسیدن به این منظورلازم است در ابتدا معنای لغوی واژه تقوا در بین مردم عرب قبل و بعد از اسلام و تحول معنایی آن مورد بررسی قرار گیرد ، سپس با این پیش زمینه برای تبیین چیستی تقوا و معنای حقیقی آن در قرآن ،کاربرد‌های مشتقات تقوا در قرآنبا توجه به سیاق و دلالت معنایی آیات آنهابررسی می شود.

چکیدهمسأله مشارکت مردم در امور سیاسی از دغدغه‌های اساسی متفکرین سیاسی عصر حاضر می‌باشد. چنین دغدغه‌ای امروزه در قالب نظام‌های سیاسیِ مردم‌سالار در تلقی‌های مختلف خود را نشان داده است. مساله این رساله آن است که در فلسفه سیاسی مشاء مردم از چه جایگاهی در امر سیاست برخوردارند؟ جامعه سیاسی ما ناگزیر است یا به مفاهیم تولیده شده خاصه مسأله مردم‌سالاری در همان هنجارها و انگاره‌های فکری که چنین مسأله در آنها تولید شده تن در دهد و آن را پذیرا باشد یا با توجه به سنت فلسفی خود و با اعتقاد به توانمندی آن نسبت به جایگاه برجسته مردم، آن را به بازتولید وا دارد. فلسفه سیاسی مشاء والگوی حکومت مطلوب آن از جمله سنت‌های توانمند فلسفی حیات سیاسی گذشته ماست که در زمان خود توانمندی خود را در مواجهه با رویکرد غایت‌گرایانه از زندگی سیاسی نشان داده است. پرسش آن است الگوی حکومت مطلوب فلسفه سیاسی مشاء از چه ماهیتی برخوردار بوده و از چه قابلیت‌ها و ظرفیت‌هایی برای جایگاه و نقش آفرینی مردم در امر سیاست برخوردار می‌باشد؟ ادعا آن است که فلسفه سیاسی مشاء در عصر خود الگوی حکومتی خود را بر پایه حاکمیت عقل و شرع و پیوند دین و دنیا و معنویت ارائه نمود و ماهیتی عقلانی ـ وحیانی به خود گرفت و در عصر حاضر نیز بنیان‌های نظری و معرفتی آن مولد ظرفیتی است که می‌تواند مسأله مردم‌سالاری را در هنجارها و انگاره‌های نظری و ارزشی خود بازتولید نماید و الگوی حکومتی خود را حکومتی مردم گرا و سازگار با مردم‌سالاری نشان دهد درعین‌حال لازم نیاید نظام سیاسی ملتزم به رویکردهای اومانیستی، سکولاریستی و فردگرایی از مردم‌سالاری گردد آن گونه که در لیبرال دموکراسی مشهود است.در مبانی نظری و معرفتی حکومت مطلوب فلسفه سیاسی مشاء، مشارکت مردم هم شرط وجود و بقاء و هم شرط کمال فرد است و نیز هم در سطح نیازهای مادی و معنوی و هم در سطح مصالح فردی و مصالح جامعه نقش آفرینی می‌کند. از سوی دیگر تحقق این نوع مشارکت متوقف بر حضور و مشارکت مردم در ساختار قدرت در امر تصمیم گیری‌های کلان می‌باشدو در نهایت در این نوع حکومت، رسالت و وظیفه حکومت دخالت دادن فرد در سرنوشت سیاسی خود بوده و وظیفه فرد مشارکت کردن در قدرت و تصمیم‌گیری‌ها جهت حفظ وجود و فعلیت و تکمیل کمالات خود است و حکومت نیز با لزوم فراهم ساختن زمینه‌های آن، ناگزیر از پاسخگویی به خواسته‌ها و نیازمندی‌های مردم در دو سطح مادی و معنوی می‌باشند.

نفس در حالی که واحداست دارای ساحت ها ومراتب مختلف می باشد که در این پروژه نسبت میانچهار ساحت نفس (هستی شناختی ،معرفت شناختی،زبان شناختی وعمل شناختی) در نهج البلاغه وغررالحکم بررسی شده است.تلاش برآن بوده تا کابردهای متعدد نفس ، استقصاء شود. این تحقیق یک تحقیق توصیفی می باشد.هدف خویشتنشناسی است تا سعادت حقیقی خودرا که همان شناخت خداونداست را بیابیم.یافته ها :بیشترین کاربردنفس، مربوط به ساحت عمل شناختی نفس می باشد.نفس پیوسطه در جریان ودر حال تکامل است. «معرفت» سبب «عملکرد» می شود و«عملکرد» ، «معرفت»،بیشتر را در پی دارد. در نتیجه ارتباطو نظم خاصی بین ساحت ها، مشاهده می گردد. اول باید چیزی باشد«هستی شناسی » تا ما به آن معرفت«معرفت شناسی» پیدا کنیم سپس آن رابر زبان آورده «زبان شناختی» ودر مرحله آخر در عمل ،«عمل شناختی» آن باور تجلی یابد.البته تقدم وتأخر های خاصی نیز بین مراحل سیر نفس وجود دارد. برای مثالاول محاسبه نفس، سپس اصلاح نفس و بعد از آن مالکیت بر نفس رخ خواهد داد. لفظ نفس مشترک معنوی می باشد. تکرار فراوان بعضی موضوعات قابل توجه می باشد. به عنوان مثال« جهاد با نفس» و «معرفت نفس» و «اصلاح نفس» و...اگر نفس واجد شرایط باشد همان ایمان است وتجلی صفات الهی می باشد.

این پژوهش به بررسی جایگاه و حقیقت دنیا و بازشناسی ویژگی های آن پرداخته و نقش این شناخت را در نوع عملکرد صحیح و منطقی نسبت به دنیا بازگو می سازد. هم چنین با بررسی عملکردهای غلط نسبت به دنیا، به آسیب شناسی رفتاری نسبت بدان پرداخته و نقش این عملکردها و تعاملات صحیح و غلط را در نزدیکی و رسیدن به کمالات انسانی و یا دور شدن از این کمالات و سعادت الهی را بازگو می نماید.یافته های این پژوهش نشان می دهد که دنیا همان طور که می تواند مانع اصلی تربیت کمالی و نقطه آغاز همه خطایا و گناهان باشد، اگر مفهوم و حقیقت دنیا، به درستی شناخته شود و بینش و دیدگاه صحیحی نسبت بدان حاصل گردد، با عملکردی صحیح و سنجیده، همین دنیا می تواند عاملی در جهت رشد و ترقی معنوی انسان و رساندن او به تربیتی کمالی و سعادتی جاودانی کمک کننده و یاری گر باشد.اگر نگاه و بینش انسان نسبت به دنیا تصحیح و اصلاح گردد ـ که این تصحیح بینش، به نوع شناخت حقیقت و ماهیت هر انسان نسبت به دنیا بستگی داردـ تعاملات و عملکردهای انسان در قبال آن نیز اصلاح خواهد شد و نگاه ابزاری نسبت بدان، جایگزین نگاه دنیاگرایانه و دنیا مدارانه می شود. دیدگاهی که بیان می کند دنیا وسیله‌ای برای رسیدن به اهداف والای انسانی و الهی است و نباید هدف قرار گیرد؛ اما اگر این تصحیح بینش نسبت به دنیا صورت نپذیرد و دنیا و نگاه بدان اصلاح نگردد، عملکردی ناصحیح و نسنجیده نسبت بدان صورت خواهد گرفت و نتیجه ای جز دوری از هدف خلقت و افتادن در دام دنیا، و شقاوتی ابدی را در پی نخواهد داشت. در واقع دنیا بستر ساز آبادانی آخرت است و هیچ مخلوقی همچون دنیا، نمی تواند این چنین، بستر سعادت و کمال را برای انسان فراهم سازد؛ اما به شرط آن که به شناختی حقیقی نسبت بدان دست یابیم و تا این شناخت و معرفت حقیقی نسبت به ماهیت دنیا صورت نگیرد، نگاه ها و نگرش ها نسبت بدان تغییر نخواهد کرد و عملکردها نسبت بدان اصلاح نخواهد شد و رشد و تعالی در آن، در جهت کمال انسانی صورت نخواهد گرفت.

پایان نامه ی حاضر، پژوهشی در باب فلسفه دین و ارتباط آن با ادبیات عرفانی است که ناظر به، بررسی آرای دینی مولوی با پیروان مکتب پلورالیسم دینی است.هر یک از این دو، نماینده ی تاریخ و فرهنگی متفاوتند؛ مولوی به وحدت درونی ادیان اعتقاد دارد و در عین حال در محیطی اسلامی رشد کرده و اسلام را به عنوان دین خاتم و کامل می پذیرد؛ حال آنکه پلورالیسم دینی پدیده ای معاصر و مربوط به جامعه ی غرب است که همه ی ادیان اعم از توحیدی و غیر توحیدی را به یک میزان، بهره مند از حقیقت می داند. توجه عمیق مولانا به وحدت درونی ادیان- به عنوان یکی از ارکان اصلی اعتقادات وی- و القای روحیه ی تسامح و تساهل به مخاطبان خود، باعث شده تا عده ای او را « کثرت گرا » بنامند؛ امّا اینکه وی، واقعاً « کثرت گرا » بوده یا نه و اگر بوده، پلورالیسم دینی از دیدگاه او چه کیفیّتی داشته و چه مواردی را شامل می شده، از جمله سوالاتی استکه در مورد مولانا مطرح می شود. این پژوهش در جستجوی پاسخ به این سوالات، بر اساس مثنوی است. هدف و نتیجه ی این پایان نامه، در کنار بررسی وجوه تمایز و تشابه آرای مولانا و کثرت گرایان، تبیین مسئله ی «وحدت درونی ادیان» به منظور ایجاد زندگیصلح آمیز میان پیروان ادیان گوناگون است.

چکیده: شناخت ذات و صفات واجب تعالی اهمیّتی شگرف در تعیین مسیر زندگی فردی و اجتماعی انسان دارد، آنچنانکه فایده اساسی فلسفه در الهیّات بالمعنی الاخصّ، هستی شناسی برهانی و بازشناسی واقعیّت از غیر واقعیّت می‌باشد. شناخت واجب تعالی اصلی‌ترین بحثی است که در الهیّات بالمعنی الاخصّ مورد بررسی قرار می‌گیرد. خداوند تبارک و تعالی محور اصلی تعالیم دین اسلام است. اساس دین اسلام و ادیان ابراهیمی را اعتقاد به وجود او تشکیل می‌دهد و اصلی‌ترین مسئله‌ای که برای جوینده حقیقت مطرح می‌شود این است که آیا خدایی وجود دارد یا نه و چگونه می‌توان او را ثابت کرد؟ پاسخ مثبت یا منفی به این سوال، نه فقط نگرش انسان را نسبت به جهان بیرون متفاوت می‌سازد، بلکه خود انسان هم در پرتو پاسخی که به این پرسش می‌دهد، جلوه و معنای دیگریمی‌یابد.‌ما در تحقیق پیش رو در پی این هستیم که دیدگاه حکیم ملامهدی نراقی را در باب شناخت و معرفت واجب بررسی کنیم. ایشان وجود واجب را در خارج امری ضروریمی‌داند و بنابر براهین عقلی همچون برهان صرف الوجود، ابطال دور و تسلسل و نیز از طریق علیّت و براهین دیگر مانند وجوب و امکان به وجود چنین موجودی در خارج اذعان کرده است. در ادامه به اثبات توحید پرداخته و وجود واجب الوجودی غیر از حق تعالی را باطل کرده و ادلّه فراوانی بر اثبات توحید او می‌آورد. بعد از بیان این مسئله به بررسی صفات ثبوتی اعمّ از علم، قدرت، حیات و غیره پرداخته و برای آنها ادلّه عقلی ذکر می‌کند. او صفات سلبی را نیز، با ادلّه مختلف برای واجب اثبات می‌کند. ایشان در باب اثبات توحید و صفات به سوالات فراوانی اشاره کرده و به آنها پاسخ می‌دهد. واژگان کلیدی: واجب الوجود، توحید، ذات، وحدت، کثرت، صفات.

طرح پیوند میان حکمت، نبوت و حکومت را می‌توان پاسخی دانست از جانب فارابی برای حل بحران فلسفه، یعنی جدایی نظر از عمل. فارابی با معنایی که از فلسفه و کار‌کرد آن ارائه می‌کند، راه حل بحران جدایی نظر از عمل را در کمال ثانی فلسفه، یعنی در به کار گیری آن در سیره عملی زندگی مردم که همان سیاست (اخلاق و علم مدنی) و دین است، می‌داند. در این پژوهش سعی شده ابتدا ماهیت حکمت، حکومت، نبوت و کارکرد آنها از نظر فارابی بررسی و سپس ارتباط میان این سه مقوله نشان داده شود. این پژوهش بیشتر ناظر بر کارکرد این سه مقوله است و می‌خواهد بداند که حکمت، نبوت و حکومت در سعادت آدمیان چه نقشی دارند. برای فارابی در مدینه است که این سه مقوله با هم ارتباط پیدا می‌کند. عقلانیت درست می-تواند و یا دستکم باید بتواند مبنای دین و سیاست مردم قرار بگیرد و دین و سیاست نیز باید در خدمت عقلانیت مردمان باشند. وجه صالح بودن حکومت‌های صالح نیز در التزام آنها به فلسفه و عقلانیت است و این حکومت‌های فاسدند که با اندکی تجربه و خباثت می‌توانند حکومت کنند و به فلسفه نیازی ندارند. حکومت صالح همچنین به دین نیز نیاز دارد تا مایه پیوند میان اهل مدینه باشد. دین درست مثال حق است که از طریق گفتارهای اقناعی سعی می‌کند سیره مردم را در خدمت عقلانیت قرار دهد. اما آیا فارابی توانست با تعریف و تصویری که از فلسفه ارائه می‌کند، آن را به عمل مرتبط سازد و تئوری سازگاری را در این زمینه اراده کند؟ به نظر می‌رسد فارابی در اثبات چنین تئوری با دشواری و ابهامات بسیاری روبرو است.

مقدمه: رواج تفسیر موضوعی قرآن نیازمند تدوین و شناسایی مبانی معرفتی و روشی است. چون «ابناء بشر از زمان نزول قرآن تا قیامت مخاطبند و باید بتوانند پیامها و معارفِ متفاوت آن را بفهمند» و «علوم بشری بر نحوه فهم انسانها از مسائل و میزان معرفت به معارف قرآنی تأثیر می گذارند»، می توان ضرورت توسعه فهم متون مقدس، نظام مندی فهم و تفسیر، و استخدام علوم در استنطاق و فهم موضوعی معارف قرآنی را نتیجه گرفت. بنابراین، روشهایی کارآیی دارند که در لایه های مختلف ارائه پیام، در سطوح مختلف فهم و در زمانهای مختلف کارآ باشند مانند روش تحلیل مفهومی که می تواند (با ملاحظاتی معرفتی و روشی) در حوزه معناشناسی و مفردات، هرمنوتیک و تفسیر موضوعی قرآن به کار رود. هم اکنون با پیشرفت فنآوریِ علوم پزشکی و امکان باروری با روشهای کمکی، موضوعاتی نوپدید مانند «رحم جایگزین»، «اهداء اسپرم»، «اهداء تخمک»، «تغییر جنسیت»، «شبیه سازی»، و «نَسَب» پیش آمده اند و تلاش فقها و مجتهدین را در استخراج نظرگاه قرآنی به چالش کشیده اند.هدف پایان نامه «تبیین چگونگی به کارگیری روش تحلیل مفهومی در فهم و تفسیر موضوعی و استخراج نظرگاه قرآنی درباره شش موضوع فوق» بود. این پژوهشِ توصیفی-تبیینی با فیش برداری از منابع کتابخانه ای و تحلیل داده ها انجام گرفت و در چهار فصل به «بیان ضرورت، اهداف، پیش فرضها و سوالات»، «تبیین مبانی نظری تحلیل مفهومی و بنیانهای معرفتی مباحثی کلیدی در حوزه تفسیر و علوم قرآن»، «تعیین ملاحظات روش شناختی فهم و تفسیر قرآن و تحلیل مفهومی و تبیین نسبت میان آنها»، «پژوهش موضوعی قرآن با روش تحلیل مفهومی در شش مسأله فوق و تعیین نظرگاه قرآنی با استفاده از یافته های تفسیری» پرداخته است.

پایان نامه حاضر، از منظر قرآنی و روایی راهکارهای دستیابی به سلامت و بهداشت روانی را بررسی می‌کند. نویسنده در پنج فصل ضمن شناسایی اجمالی نفس و روح آدمی و بیان دیدگاه قرآن کریم در مقوله روح و روان انسان، به تبیین دیدگاه‌های دانشمندان روان‌شناسی درباره سلامت روانی انسان و ماهیت نفس وی پرداخته و آن‌ها را با نظریات قرآن کریم در همین موضوع مقایسه کرده است. او در فصل اول ابتدا با اشاره به اهمیت علم‌النفس یا همان علم روان‌شناسی جدید، زوایایی از تاریخ این علم، موضوع این علم، نسبت بین روان و نفس، میدان‌های علم روان‌شناسی، رابطه بین بیماری‌های جسمی و بیماری‌های روانی با مشکلات اخلاقی را بیان می‌کند. فصل دوم به مفهوم علم در نصوص اسلامی اختصاص دارد و دیدگاه قرآن در مسأله علوم جدید مانند روان‌شناسی، سلامت جسم و روان انسان و برخی بیماری‌های شایع امروز همچون: اضطراب (استرس)، وسواس و ضعف شخصیت بررسی شده است. در فصل سوم ضمن آشنایی با بیماری‌های خودکم‌بینی (عقده حقارت)، دیدگاه روان‌شناسان غرب، مانند فروید وآلفرد آدلر درباره مبانی علم روان‌شناسی و عقده حقارت (کهتری) و اقسام آن، عوامل حقارت فردی و اجتماعی، اهمیت تربیت فرزندان و آثار آن در شکل‌گیری شخصیت آن ها را نیز با رویکردی تحلیلی می‌خوانیم. در فصل چهارم دیدگاه خاص قرآن کریم در زمینه انسان و ماهیت وی، ویژگی‌های روح و روان انسان مانند هوای نفس، سعادت و شقاوت نفس انسانی، راه‌های علاج هوای نفس، سیر تکاملی نفس، عقل و جهل و دنیاطلبی نفس به تصویر کشیده شده است. فصل پنجم نیز به احساس حقارت و خودکم‌بینی در انسان از منظری قرآنی اختصاص یافته و نقش معرفت، عشق و محبت الهی، عبادت، حرکت به سمت کمال و لذت مشروع، ترس از خداوند، امید به خداوند، تعادل در آمال و آرزوها در کاهش عقده حقارت و ریشه‌کنی آن از دیدگاه قرآن بررسی گردیده و عوامل حقارت و آثار آن، روش‌های برخورد با عقده حقارت و دستورهای قرآن برای رسیدن به بهداشت و آرامش روانی مستمر با توجه به برخی آیات مربوط به این موضوع بیان می‌شود.